EEN ELLIPSVORM, RECHTHOEKIG OF JUIST SCHUIN AFLOPEND. HET ONTWERP VAN DE LUIFEL VAN EEN TANKSTATION IS HET MIDDEL OM DE AANTREKKINGSKRACHT VAN DE LOCATIE TE VERGROTEN. MOVE ON ONDERZOCHT DE MEERWAARDE VAN EEN GEPIMPTE KOOF AAN DE HAND VAN GESPREKKEN MET EEN ONDERNEMER, EEN ARCHITECT EN EEN OLIEMAATSCHAPPIJ.

AVIA WEGHORST – DE ELSMOAT IN ENTER: ‘BUITEN IS EEN MET BINNEN’

De beleving buiten moet naadloos overgaan in de beleving binnen. Het is in het kort de gedachte achter het ontwerp van de luifel van AVIA De Elsmoat in het Twentse dorp Enter. “het maakt mensen nieuwsgierig.”

AVIA De Elsmoat is nu een jaar open. In de aanloop naar de bouw van het station heeft Jeroen Vos, Hoofd Facilitaire Zaken bij AVIA Weghorst, via een aanbesteding drie architecten gevraagd om een ontwerp te maken voor het station. “Uiteindelijk heeft 4D Architecten uit Enter de opdracht gegund gekregen. Hun ontwerp sloot het beste aan bij de uitgangspunten die ten grondslag lagen aan de uitvraag: het ontwerp gaat op in de landelijke omgeving en sluit naadloos aan op ons shopconcept Hush.” Dat is ook geen standaard shopconcept met een grauwe tegelvloer, systeemplafond en felle verlichting. “Nee, daar staat kwaliteit, sfeer en beleving
centraal. Nou, die beleving bij De Elsmoat begint al buiten”, vertelt marketing- en communicatiemanager Leonie Kamp van AVIA Weghorst.

weinig materialen zijn waarmee je deze vorm kunt maken. Wij hebben gekozen voor kunststofpanelen. Dankzij de flexibele montagemogelijkheden van deze panelen is zelfs toepassing in de ovale luifels mogelijk. De witte, gladde panelen zien er verder modern uit, zijn onderhoudsarm en zorgen voor een optimale verspreiding van het licht.” Het tankstation heeft zes reguliere opstelplaatsen en vijf opstelplaatsen voor trucks. Verder is er een wasstraat, zijn er drie wasboxen en is er een ruime shop die van alle gemakken is voorzien. Leonie: “Dit station is een verblijfplaats, een unieke plek waar je graag komt. Dat begint buiten en krijgt binnen een vervolg met de invulling met het Hush-concept. Lekker eten in een sfeervolle omgeving. Wij zijn blij dat dit zo goed is geslaagd, de reacties van klanten zijn erg positief. Het buitenterrein versterkt volgens hen de uitstraling en beleving binnen.” 

Hout en zonnepanelen

Van de aanbesteding, tot het ontwerp en de bouw: AVIA Weghorst heeft alle diciplines zelf in eigen huis, vanaf de ontwerpfase van een nieuwe locatie tot de realisatie ervan. “Dat maakt ons flexibel”, legt Jeroen uit. “We kunnen bijvoorbeeld heel goed bepalen wat waar het beste past.” Om die reden zegt Jeroen dat het project voor herhaling vatbaar is. “Maar alles is afhankelijk van de locatie, die bepaalt wat we gaan doen. Nu treffen wij bijvoorbeeld voorbereidingen voor de bouw van een nieuwe locatie in de provincie Groningen. Daar wordt de luifel gemaakt van hout, met als dakafwerking doorzichtige zonnepanelen . Ook uniek. En ja, dit soort projecten brengen hogere kosten met zich mee dan een standaard bouw. Het zijn afwegingen, maar hier in Enter is het absoluut van meerwaarde.”

‘DE TOEKOMST VEREIST DAT TANKSTATIONS MEER IN HET LANDSCHAP OPGAAN’

Een tankstation heeft vaak een apart voorterrein en een aparte shop. Senior architect Frank Vijftigschild van Maas Architecten uit Lochem pleit voor meer eenheid en verbondenheid tussen beide onderdelen van het tankstationbedrijf.

Wat maakt het dat oliemaatschappijen meestal voor de voorzichtige keuze gaan bij het ontwerp van de luifel? Uit de woorden van Frank blijkt dat het zomaar eens te maken kan hebben met de historische waarde van de luifel, die vooral toch om praktische redenen zijn ontstaan. “De luifel is van oorsprong ontstaan als bescherming tegen weer en wind. In eerste instantie voor de pompbediende, later toen mensen zelf gingen tanken, ook als bescherming voor de klanten. Je ziet dat nu nog veel terug: eerst de luifel met de pompen, daarachter de winkel. Het zijn vaak twee aparte onderdelen.” Frank tekende voor het prijswinnende ontwerp van de Brand Oil-vestiging in Zutphen. “Kijk, je hebt altijd te maken met een aantal praktische zaken. Zo moet de luifel minimaal ruim vier meter hoog zijn, zodat vrachtwagens eronderdoor kunnen. Vanuit mijn oogpunt als architect zie ik liever een lagere luifel, omdat dit nog meer geborgenheid geeft. Maar goed, dat gaat dus niet.” Om die geborgenheid toch te creëren heeft Frank bij de Brand Oil in Zutphen gekozen voor een grote rode, vanaf de shop gezien schuin omhooglopende luifel. “Daarnaast heeft dit ervoor gezorgd dat de shop fysiek wordt verbonden met het voorterrein. Ook lopen de kleuren door. Dit zorgt voor één geheel, dat vinden wij als architecten altijd belangrijk. Eenheid is gewoonweg mooier.”

Ook adviseert Frank tankstations om veel glas te gebruiken. Als voorbeeld haalt hij daarbij de Brand Oil in Zutphen aan. “De pui van de shop bevat veel glas. Maar het glas zit ook in het dak, precies op de overgang van binnen naar buiten. Dat glas heeft verschillende functies. Klanten komen aanrijden en kijken meteen naar binnen, waar een dichte pui een donkere inkijk geeft. Maar andersom werkt het ook zo: als je binnen bent – de shop van het tankstations heeft onder meer zitmogelijkheden – kijkt je lekker weg naar buiten. Bovendien zorgt het glas ervoor dat het lekker licht is binnen.” Een ander element die in het algemeen de toegankelijkheid van een tankstation vergroot is een zwevende luifel. “De poten die de luifel dragen moeten zo min mogelijk opvallen, dat geeft een goede entree. Mensen krijgen daardoor het gevoel met open armen te worden ontvangen”, legt Frank uit. Als hij verder kijkt dan de dag van morgen dan verwacht hij dat het steeds belangrijker dat het tankstation ontwerp opgaat in het landschap. “Wij zijn nu bijvoorbeeld bezig met een ontwerp van een station nabij Tiel. Dat station krijgt een dak dat bedekt is met groen, waardoor het onderdeel uitmaakt van het landschap. Dat zal je in de toekomst meer zien, zeker in de buitengebieden waar tankstations veelal te vinden zijn. En het voordeel van zo’n groen dak: het is duurzaam.”

‘KLAAR VOOR DE TOEKOMST’

De recente renovatie en uitbreiding van Kriterion Studentenpomp in Amsterdam is serieus aangepakt. Directeur Jannette de Boer van SOSS Kriterion en de studenten van het tankstation aan de IJburglaan in Amsterdam zijn samen met architecten bas vogelpoel en Jan Paul Scholtmeijer niet over één nacht ijs gegaan. “Een bijzonder station verdient een bijzondere uitstraling.”

Kriterion Studentenpomp aan de IJburglaan bevindt zich onder de rook van Zeeburgereiland in Amsterdam-Oost. Op die plek verreist een nieuwe stadswijk met woningbouw, scholen, sportvelden, skatepark, werkruimte en bedrijven. “We wilden hierin mee met ons station en hebben daarom ook nadrukkelijk met de stedenbouwkundigen van de gemeenten overlegd: hoe verhouden onze ideeën zich tot de ideeën van de gemeente en de projectontwikkelaars van Zeeburgereiland”, vertelt Jannette. Het station heeft mede om die reden de nieuwe wasstraat bekleed met goudkleurige gevelbekleding met een profiel. Dit is ook toegepast bij het bestaande shop-gebouw, ter vervanging van het voormalige zwarte hpl-plaatmateriaal. Die bekleding wordt op enkele plekken onderbroken door donkergrijze vlakken waarop de bedrijfsnaam Kriterion studentenpomp (op het shopgebouw) en de naam van de wasstraat, de Wasfabriek, worden
gecommuniceerd. “Wij hebben ons station gerenoveerd en uitgebreid en hebben onder meer de wasstraat uit het bestaande gebouw gehaald en ondergebracht in een apart gebouw. De vrijgekomen ruimte hebben we gebruikt om de shop te verruimen en nog meer meters te gunnen aan koffie en de bereiding van verse producten in de bakery”, aldus de directeur van SOSS Kriterion.

Iconische luifel

Kriterion stamt uit 2002. Het station viel op omdat het gerund wordt door studenten én omdat de luifel iconisch was. Die bestaande kap is behouden en verrijkt met LED-strepen als lichtstrepen van koplampen over de snelweg. Dit geeft volgens de architecten de dynamiek van het station weer.

“Bijzonder is ook dat we in samenspraak met een landschapsarchitect een wilde bloementuin hebben laten aanleggen. Door de droogte nu komt dat er nog niet helemaal uit, maar dat wordt wel heel erg mooi als het straks allemaal in bloei staat. De tuin verbindt straks de gebouwen met het landschap om ons heen. Ook zorgt de wilde bloementuin op een natuurlijke manier voor bloemen en bijen op ons terrein”, legt Jannette uit. Het sluit naadloos aan op de visie van de gemeente. “Zeeburgereiland wordt een groen eiland. Er is veel aandacht voor duurzame oplossingen, daarom hebben wij ook die wilde tuin laten aanleggen. En hebben wij 122 zonnepanelen toegevoegd, waardoor de wasstraat grotendeels energieneutraal is”, glundert Jannette. Met behulp van Scheers duurzaam advies is men tot de plaatsing van zonnepanelen gekomen, deze bevinden zich op het dak van de wasfabriek. Dat fabrieksdak is getand, om de zonnepanelen goed te kunnen integreren in het ontwerp van het nieuwe gebouw. Jannette: “We hebben ons als doel gesteld het station te verbouwen met respect voor hetgeen er al was. En dat is een behoorlijke klus geweest, maar met resultaat. Het station heeft een moderne uitstraling die past bij wie we zijn. Bovendien is het station passend in de omgeving. En dat samen met de duurzame materialen die zijn gebruikt, zijn wij helemaal klaar voor de toekomst.”