Wet- en regelgeving | Het nieuwe handboek Milieu & Veiligheid

De langverwachte Omgevingswet werd op 1 januari 2024 eindelijk van kracht. Daarmee kwam een einde aan jaren van uitstel en onzekerheid. Voor Drive was deze wet de directe aanleiding om het Handboek Milieu & Veiligheid, voorheen Handboek Milieuzorg, volledig te herzien.
 
Lisanne Henneveld, jurist en al 33 jaar verantwoordelijk voor de coördinatie van milieu- en veiligheidszaken voor Drive, laat weten dat het ontwikkelen van zo’n handboek een complex proces is. Maar ook een noodzakelijke stap richting verduidelijking, toegankelijkheid en naleving van de nieuwe wet- en regelgeving in de branche.

Voorbereidingen

De voorbereidingen voor het nieuwe handboek begonnen al ruim voor de officiële invoering van de Omgevingswet. “We waren al lange tijd bezig,” ver-telt Lisanne, “maar het had geen zin om het handboek eerder te finaliseren, zolang we niet zeker wisten hoe de wet er precies uit zou komen te zien.” De Omgevingswet werd meerdere keren uitgesteld. Ondertussen nam Drive deel aan internetconsultaties en overlegtrajecten met het ministerie, maar het bleef lang onduidelijk welke onderdelen wel of niet meegenomen zouden worden.
 
Opnieuw beginnen
Pas in januari 2024 werd alles definitief. “Toen konden we echt aan de slag, maar dat bleek ingewikkelder dan we dachten,” zegt Lisanne. “We konden niet voortborduren op het oude handboek. We moesten helemaal opnieuw beginnen.” Daarbij koos Drive er, samen met de andere betrokken partijen, voor om het handboek leesbaarder te maken. In plaats van meerdere versies voor verschillende rollen binnen de branche en de tankstations, is er nu één heldere versie die voor iedereen begrijpelijk is.
 
Samenwerking

Het nieuwe handboek kwam tot stand in samen- werking met brancheorganisaties BOVAG, VEMOBIN en NOVE. Daarnaast zaten er specialisten van verschillende oliemaatschappijen aan tafel. Lisanne: “Iedereen had zo zijn eigen prioriteiten, terwijl wij vooral wilden dat het handboek praktisch, toegankelijk en leesbaar zou worden.” Consensus vinden tussen alle partijen bleek een uitdaging. Toch werd gezamenlijk gewerkt aan een eenduidig handboek dat als basis dient voor e-learningmodules, waarvan er dit jaar vier gereed moeten komen.
 
Inhoudelijke keuzes
Het handboek telt 81 pagina’s en behandelt een breed scala aan onderwerpen. De inhoud is opgebouwd rondom de belangrijkste regels en verplichtingen voor tankstations. “Je kunt het niet alleen over de Omgevingswet hebben,” legt Lisanne uit. “Je moet ook kijken naar zaken zoals bode verontreiniging, de wasplaats, de shop en het voorterrein.” Naast LPG is er ook bijzondere aandacht voor alternatieve brandstoffen, zoals waterstof en elektrisch laden. “Tegenwoordig heb je het eigenlijk over een multi energystation,” licht Lisanne toe. “Dat brengt extra regels met zich mee, zoals de PGS 38.” Ook incidenten en calamiteiten komen aan bod, inclusief het belang van noodplannen.
 
De kracht van de checklist

Om de informatie behapbaar te maken, zijn in het handboek checklists opgenomen. Volgens Lisanne zijn die onmisbaar: “Onze achterban bestaat uit grote clusters, maar ook veel kleinere ondernemers. Die hebben het druk met allerlei verplichtingen en moeten ook hun medewerkers goed instrueren. Een checklist helpt dan enorm. Daarbij komt dat er ook tal van verschillende omgevingsdiensten zijn; ieder met hun eigen checklist. Ik heb daarom bij een landelijk overleg gevraagd: stuur nou preventie jullie checklist op. Dat helpt ondernemers om vooraf te weten waar ze op moeten letten. De checklist werkt dus twee kanten op: het helpt onderne- mers voldoen aan de eisen én het ondersteunt de controlerende instanties bij een transparante samenwerking.”

E-learningmodules

Hoewel het handboek bedoeld is als naslagwerk, werkt Drive, samen met leerplatform Power Up!, ook hard aan een set e-learningmodules.“De e-learnings zijn bedoeld om het praktisch en visueel inzichtelijk te maken. Veel mensen zijn visueel ingesteld. Dan is het beter om te laten zíen wat er bedoeld wordt, in plaats van alleen tekst. De modules bevatten video’s die op locatie zijn opgenomen. Daarnaast is het personeelsverloop op tankstations vaak groot. Een e-learning biedt dan een laagdrempelige manier om nieuwe mede- werkers snel bij te scholen. Je kunt ze moeilijk op dag één een handboek van 81 pagina’s geven. Met een korte, toegankelijke module leren ze meteen de belangrijkste zaken.”
 
Fysiek exemplaar

Ondanks alle digitalisering blijft het fysieke hand- boek belangrijk, benadrukt Lisanne. “Ik zeg altijd: druk het af. Als de stroom uitvalt of het internet hapert, heb je nog steeds een naslagwerk. Bovendien kun je er makkelijk iets in opzoeken of aantekeningen bij maken.” Voor Drive is het belangrijk dat ondernemers zelf verantwoordelijk- heid kunnen nemen voor milieu en veiligheid, zonder dat ze verdrinken in ingewikkelde juridische taal. Het Handboek en de e-learning moeten daarbij als hulpmiddel dienen.

Uitdaging

Een van de grootste uitdagingen voor tankstations op het gebied van milieu en veiligheid is het zorgvuldig en actueel houden van het installatieboek. “Veel overtredingen die omgevingsdiensten constateren, blijken in de praktijk te gaan over administratieve onvolkomenheden. Denk aan een verlopen keuring die wel is uitgevoerd, maar waarvan het certificaat nog niet is opgeslagen of uitgeprint. Of een e-learning die wel is gevolgd, maar waarvan het bewijs nog los op een bureau ligt. Formeel zijn dat overtredingen, terwijl de praktijk laat zien dat het meestal gaat om ontbrekende documentatie of niet bijgewerkte dossiers. Als een omgevingsdienst het installatieboek opvraagt en daar ontbrekende bewijsstukken in aantreft, dan kunnen daar boetes uit voortvloeien.”
 
Keuringen en interpretatieverschillen
Volgens Lisanne is er dan ook veel te winnen in het verbeteren van de administratieve organisatie. “Veel ondernemers hebben contracten met keuringsbureaus, die alles keurig uitvoeren: van de tank tot de vloeren en de olie-afscheiders. Maar die keuringen hebben allemaal verschillende termijnen: zes jaar hier, vijf jaar daar. Het loopt niet synchroon en daardoor is het makkelijk om iets over het hoofd te zien.” Daarnaast spelen interpretatieverschillen over regelgeving soms een rol. “Dan is het belangrijk om als branche eenduidig te communiceren: dit is hoe wij het uitleggen en dat staat ook zo in het handboek. Zo creëer je duidelijkheid en voorkom je misverstanden.”
 
Een veranderende rol van de overheid
Tot slot wijst Lisanne op de veranderende verhouding tussen overheid en ondernemers, zoals beoogd in de Omgevingswet. “De overheid moet faciliterend zijn, niet alleen controlerend. Dat vraagt een andere houding van omgevingsdiensten, maar ook van ondernemers.” Het preventief delen van checklisten, het meedenken en samenwerken zijn volgens haar sleutels tot een betere naleving én een werkbare praktijk. “Het is droge materie, ja,” geeft Lisanne toe. “Maar als je het goed verpakt, maak je het werkbaar. En dat is uiteindelijk waar het om draait.” In de nieuwsbrief van Drive en op de website van de vereniging plaatst Lisanne regelmatig updates en extra uitleg over het Handboek Milieu & Veiligheid en de toepassing ervan in de praktijk.